خانه‌ای برای یک معمار، گروه شماره 03
موقعیت: یزد، ایران
معمار: استودیو طراحی AA
کارفرما: بدریه دهقان
مصالح: آجر
تاریخ طراحی: ۱۳۹۶
مساحت زمین: ۳۲۴m۲
مساحت ساخت: ۳۵۰m۲
شرکت معماری: آتلیه‌ی معماری امیرعباس ابوطالبی و همکاران
معمار مؤلف: امیرعباس ابوطالبی، پویا برزگر
مشاور و طراح راهبردی/اجتماعی: محمدرضا حائری مازندرانی
تحلیل انرژی: بدریه دهقان، سید احسان فاطمی
توضیحات:
با نگاهی گذرا به مسکن در یزد آنچه به چشم می آید خانه هایی ست خشتی و گلی اما هنگامی که در این خانه ها پا نهاده و چشم جان را به روی این بناهای ارزشمند می گشاییم، از دیدن این همه تنوع در نما، جزئیات، فرم، حجم، فضاسازی و به کارگیری بهینه زمین و آسمان و عوامل اقلیمی نظیر آب و باد و خورشید و گیاه شگفت زده می شویم. نیاز به طراحی خانه در حال حاضر بسیار احساس می شود ولی بایستی با شناخت معماری گذشته و تطبیق آن با معماری معاصر این نیاز را به درستی برطرف کرد.
طرح اولیه برای این خانه از دل مطالعاتی مختصر در گونه های مختلف خانه های سنتی شهر یزد و مطالعات اقلیمی این منطقه بیرون آمده که روند شکل گیری آن ذیلاً شرح داده میشود:
فرم کلی خانه، تجمیع سه گونه متداول خانه های قدیمی شهر یزد میباشد:
سه جبه های با حیاط تکی(خانه کلاهدوزها)، حیاطی از گونه اندرونی-بیرونی از الگوی دو حیاطی(خانه لاری ها)، خانه های دارای گودال باغچه(خانه ترقی).
مجموع مدرن شدهی این سه الگو در طراحی خانه به کار رفته و خانه سه جبهه ای با الگوی اندرونی-بیرونی همراه با گودال باغچه طراحی شده است.
مطالعات اقلیمی نشانگر این است که میانگین نوسانات دمای سالیانه در شهر یزد ۴۱ درجه سانتیگراد و اختلاف حرارت در شبانه روز ۲۰ درجه سانتیگراد میباشد که حاصل نبود رطوبت کافی در هوا است. این مشکل اقلیمی در طرح پیشنهادی با قرار دادن حوضچه و فضای سبز در گودال باغچه حیاط اندرونی بدین نحو حل شده است که آب حوض با ایجاد برودت تبخیری و درختان برگ ریز با سایه اندازی در تابستان بر گودال باغچه و جداره بنا باعث ایجاد فضای خنک با رطوبت مطلوب در فصول گرم و خشک سال میشوند ودرختان با برگ ریزی در زمستان زمینه ورود نور به داخل بنا را ایجاد میکنند و موجبات آسایش در فصل سرد را فراهم می کند.
همانطور که دیوارهای شهر تامین کننده امنیت در برابر تهاجمات انسان وقهر طبیعت بوده اند دیوار خانه نیز همین نقش را ایفا میکند. در طراحی خانه سعی بر حفظ حریم خانوادگی ودرون گرایی سنتی شهر بوده تا با این نوع سازماندهی، فضا نه تنها از لحاظ طبیعی بلکه از جنبه روحی و اعتقادی نیز دارای اهمیت باشد . بدین منظور سلسله مراتب حیاط اندرونی –بیرونی برای تفکیک میهمانان حفظ شده است وحیاطی که عمومیت بیشتری دارد در بدو ورود قرار گرفته است ومیهمانان نسبت به نزدیکی شان با خانواده در این حیاط تفکیک شده و افرادی که برای ملاقات کاری مراجعه کرده اند مستقیما از حیاط بیرونی به کارگاه محل کار مراجعه کرده و اعضای خانواده وبستگان و آشنایان نزدیک اجازه ورود به فضای خصوصی و حیاط اندرونی را پیدا میکنند. با مطالعه بیشتر حیاط در خانه های سنتی یزد در می یابیم که حیاط اندرونی نقش نشیمن دوم را درفصل تابستان ایفا میکرده که این ویژگی بصورت برجسته ای در حیاط اندرونی خانه با اختلاف سطح نسبت به حوض حیاط مورد توجه قرار گرفته است.
در زون بندی فضاها نیز بنابر گفته کارفرما که بیشتر اوقات خود را در آشپزخانه سپری می کند توجه ویژه به این فضا صورت گرفته و با قرار دادن آن در نزدیکی حیاط اندرونی زمینه ورود نور طبیعی و اشراف داشتن بر تمام فضاهای عمومی خانه برای آشپزخانه فراهم گشته ضمن اینکه سعی بر این بوده تا در تمام طبقات دیدها از فضاهای عمومی به یکدیگر در جریان باشد و قطع نشوند. جدا کردن عرصه ها نیز به گونه ای بوده که قرارگرفتن عرصه ها از عمومی به خصوصی به ترتیب از پایین به بالا می باشد. دسترسی های عمودی نیز در جبهه غربی سایت قرار گرفته اند.
در بافت جداره بیرونی خانه نیز تاکید بر بوم آورد بودن مصالح و حفظ انرژی داخل خانه و کاهش تبادل آن با هوای بیرون بوده که بدین منظور از آجر که جزو مصالح بومی و ارزان قیمت میباشد و ظرفیت حرارتی بالا و قابلیت انتقال حرارتی پایینی دارد، استفاده شده است.
علارغم ویژگی های اقلیمی آجر، این عنصر همواره در دل معماری ایرانی بخصوص معماری مناطق جنوبی از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده و بکار گیری آن در بنا میتواند بر کیفیت هایی همچون، نفوذپذیری، رنگ، تعلق، غنای حسی وخوانایی فرم تاثیر بسزایی برجای بگذارد. در جداره ی خارجی نیز با ایجاد فرو رفتگی ها و بیرون زدگی ها سایه اندازی بر نما ساختمان صورت گرفته که نقش بسزایی در کاهش دما داخل منزل خواهد داشت.
معماران مرتبط:
