فاطمه کاتب معمار،نویسنده،پژوهشگر در گفت و گو با مجله ویلا

۵ تیر ۱۳۹۸

بیوگرافی

دکتر کاتب از چهره‌­های برجسته و مفاخر معماری ایران، اولین معمار زن ایرانی است که به سمت ریاست دانشگاهی نایل آمده‌­اند. ایشان با تأسیس و پایه‌­گذاری رشته پژوهش هنر و صنایع دستی در ایران، رشته هنر و معماری در دانشگاه آزاد اسلامی و رشته‌های هنر در دانشگاه­ پیام نور، یکی از تأثیرگذارترین چهره‌­های آکادمیک معماری ایران شناخته می‌­شوند.

استاد گروه پژهش هنر دانشگاه الزهراء (س) دارای، فلوشیپ معماری و معماری‌داخلی اسلامی از دانشگاه آکسفورد، فلوشیپ معماری‌داخلی از دانشگاه برمینگام انگلستان، دکترای معماری از دانشگاهUCE  انگلستان، کارشناسی ارشد معماری از انگلیس، کارشناسی و کارشناسی ارشد  معماری‌داخلی از دانشگاه هنر تهران هستند. همچنین مدیر مسوؤل و سردبیر ماهنامه علمی- تخصصی ایران آذین از سال 1378 (اولین نشریه آرایه در ایران). و تاکنون هفده عنوان کتاب در زمینه‌ی معماری و معماری‌داخلی شامل تألیف، ترجمه و ده‌ها مقاله علمی- پژوهشی منتشر کرده‌اند.

 

خویشاوندی خانه‌های ایرانی و ویلا

دکتر کاتب در آغاز گفتگو با محوریت ویلاها و خویشاوندی بین ویلا و خانه‌های ایرانی، ایدئولوژی شکل گیری عمارت‌ها، کوشک‌ها،و باغ‌ها را با ویلاها یکی دانستند. وی در ادامه معماری ایرانی را تجلی نیازهای روحی و روانی انسان‌ها تعریف کرد؛ معمار ایرانی به عنوان کسی که آجر (مصالح ساخت)، پلان و نظم دقیق و منسجم خانه را به خوبی می‌شناخت، توانسته بود فضای معماری را به خدمت پاسخ‌گویی به نیازهای انسان درآورد. هرچند معماری و فن ساختمان در یکدیگر ادغام شده‌اند اما تفاوت‌های بسیاری در این دو وجود دارد. فن می‌­تواند مسکن و مأوایی ایستا و مقاوم برای زندگی ایجاد کند و سرپناه انسان اولیه باشد، اما معماری سرآغاز برآوردن نیازهای روحی و معنوی انسان است و یک خانه­‌ی ایرانی تجلی تمام این نیازهاست.

دکتر کاتب همچنین به نقش تأثیرگذار معماری خانه و ویلا در تلطیف فضا و سلامت روانی اشاره کرد؛ اینکه معمارها باید بدانند برای چه کسی طراحی می‌­کنند و همین طرح‌ها هستند که سطح کیفیت سلیقه عموم جامعه را رقم خواهند زد. با کمی دقت در ویلاهای وارطان متوجه می­‌شویم که علیرغم الهام از معماری غرب کارهایی ایرانی خلق شده‌اند. او در معماری‌اش به ارزشِ عناصر معماری ایرانی از جمله وجود دید بصری آب در خانه‌های ایرانی به خوبی آگاه بود.

 

فقر آکادمیک و فقر در سلیقه‌ی عمومی مردم

ریاست دانشکده هنر دانشگاه الزهرا، معماری بی‌روح امروزمان را ناشی از ضعف آموزشی در دو بخش دانشگاهی به عنوان بستر تخصصی معماری و سلیقه عمومی جامعه، معرفی­ کرد؛ باید بخاطر معماری این روزهایمان بسیار غمگین و نگران باشیم.

به نقل از دکتر کاتب، یکی از دلایل اصلی ضعف در آموزش معماری امروز ایران تعداد بسیار زیاد دانشجویان معماری می‌­باشد، چرا که وقت کافی برای رسیدگی و آموزش به تک‌تک آن­‌ها وجود ندارد. او بازخوانی دوباره ارزش‌­ها و توانایی‌­های اصول معماری گذشته­‌مان را برطرف کننده‌­ی بسیاری از ضعف­‌های آموزش معماری خواند.

 

"خانه، باید خلوتی آرام و آرامش‌­بخش به فردی باشد که خسته از کار به آن برمی‌­گردد. خانه، برای برگشتن به آن باید به صاحبخانه­‌اش انگیزه دهد. باید در خانه کاری کرد که به نیازِ احساس در طبیعت بودن در انسان پاسخ داده شود که به مدد معماری و معماری‌داخلی درست امکان‌پذیر خواهد بود."

در ادامه افزودند، بسیار مهم است که در حوزه معماری برنامه‌های فرهنگی (تلویزیونی، رادیویی، مجلات و ...) با زبانی ساده طوری بیان شوند که برای عامه مردم قابل فهم و استفاده باشند و همچون مقلات علمی- پژوهشی نباشند که تنها برای قشری خاص و تعداد محدودی تهیه و تدوین می­‌شوند. همانطور که "ویلا" نامی نام‌آشنا برای مردم است.

 

 مهم است بدانیم معماری‌داخلی در ایران با معماری همزمان کار شده است

در پایان گفتگو دکتر کاتب به اهمیت معماری‌داخلی در معماری ایرانی اشاره کرد؛ نمی‌توان تصور کرد که مسجد شیخ لطف الله یا خانه طباطبایی‌ها را ابتدا ساخته‌اند و سپس تصمیم گرفتند که داخل آن چگونه باشد. همه کاشی‌کاری‌ها، سقف‌ها، دیوارها، مقرنس و کاربندی‌ها و غیره حاصل اندیشه‌ای یکپارچه هستند. حتی دیتیل‌های خاص معماری‌داخلی برای کنترل صدا در ابعاد مختلف اتاق درنظر گرفته شده است. بسیار مهم است که به تفاوت معماری‌داخلی، البته معماری‌داخلی نه به معنای دکوراسیون صحنه و تئاتر، در رابطه با معماری توجه شود. بنابراین با نگاهی دقیق‌تر خواهیم دید که معماری و معماری‌داخلی به صورت هدفمند در یکدیگر گره خورده‌اند.

 

 فکر می‌کنم نشد به سوالات شما پاسخ بدهم در واقع من با شما از اتفاق هایی که در دنیای معماری می‌افتد و ما از آن‌ها فاصله گرفته‌ایم، دردِدل کردم. خیلی خوشحالم از اینکه تیم جوان و خوش فکر شما دغدغه‌ی نور و رنگ و سلامت در معماری را دارند، برایتان آرزوی موفقیت دارم.

منبع خبر: بخش علمی تحریریه ویلا