مصاحبه هومن بالازاده با امیرعباس ابوطالبی

۲۷ مهر ۱۴۰۳

هومن بالازاده: مایلم بدانم کدام جنبه از سوابق گذشته بیشترین تأثیر را در شکل‌دهی مسیر حرفه‌ای تو داشته‌­است؟

امیرعباس ابوطالبی: تجربه‌­ی کارآموزی نزد «بهرام شیردل» و همکاری با ایشان در سال 2002 نقش اساسی در شکل‌­دهی دیدگاه‌­های انتقادی و نوآورانه‌­ی من در طراحی داشته­‌است. در سال 2004 بود که در جست­‌وجوی کار از ایران خارج شدم و توانستم در شرکت‌های ساختمان‌سازی و معماری در کشورهای مختلفی همچون امارات متحده‌­ی عربی، پاکستان، کویت و مالزی مشغول­ به کار شوم. پس از آن به شرق آسیا رفتم و ازطریق حضور در مصاحبه‌­ای­ برای کسب یک فرصت شغلی با دکتر «کن یانگ[1]» آشنا شدم که آغازی برای شیفتگی من به اصول طراحی اِکو بود. بعد از این تجربه‌­ی ارزنده در شرکت بین‌­المللی طراحی داخلی کاناری فعالیتم را آغاز کردم و مسئولیت پروژه‌­های مهمی مانند بازسازی و طراحی داخلی برج UOB PLAZA اثر «کنزو تانگه[2]» را به‌­عنوان طراح کانسپت برعهده گرفتم، سپس به ایران بازگشتم و در سال 2008 آتلیه‌­ی طراحی خودم را با نام AA Design تأسیس کردم. در سال 2015 نیز مجله­‌ی ویلا را بنیاد نهادم. حالا می‌­توانم بگویم تمام این تجربه‌­اندوزی­‌ها در شرکت‌­های مختلف ساختمانی و دفاتر معماری خارج از کشور، حضور در دفاتر معماری کشور نروژ جهت انجام مصاحبه­‌های متعدد با معماران صاحب­‌نام آنجا، مصاحبه با معماران برجسته‌­ی ایرانی و بین­‌المللی تأثیر شگرفی بر نگاه و اندیشه­‌ی من نهاده‌­است.

 

هومن بالازاده: رویکرد «آتلیه‌­ی طراحی Design AA» چیست؟

امیرعباس ابوطالبی: این آتلیه رویکردی میان‌رشته‌ای دارد که فرهنگ، سلامت، تجربیات حسی، اخلاق و مفاهیم طراحی انسان‌محور را شامل می‌شود. تمرین‌هایی که در این آتلیه انجام می‌دهیم غالباً تلاش دارند تا تکنیک‌ها و مفاهیم جدید در معماری را با آموزه‌ها و حکمت‌های قدیمی این رشته بیامیزند.

 

هومن بالازاده: چگونه طراحی اولین پروژه­‌یتان را در AA Design را برعهده گرفتید؟

امیرعباس ابوطالبی: «ویلای تجربی سیب» اولین پروژه‌ای است که من طراحی آن را به­‌عنوان معمار اصلی در سال 2009 درAA برعهده گرفتم. این بنا در منطقه‌­ی نیمه­‌شهری آبسرد، در80 کیلومتری تهران ساخته شد. ویلای سیب از اصول طراحی ساده‌ای استفاده می‌کند و می‌کوشد ریخت‌شناسی و ساختار فضایی معماری ایرانی را به زبان معاصر بیان کند. آن زمان هیچ رزومه­‌ی شخصی در زمینه‌­ی طراحی معماری نداشتم، اما طراحی این پروژه را با ارائه­‌ی پیشنهاداتی که سیستم سازه را بهینه می‌کرد در رقابت با شرکت مشاوری که طرح دیگری برای این ویلا داده بودند برنده شدم. با کمک دوستانی که قبلاً با آن‌ها در «شرکت سازه‌های پیش‌ساخته­‌ی کربی» همکار بودم، طرحی پیشنهاد دادیم که وزن سازه‌­ی ویلای سیب را 30 درصد کمتر از وزن سازه­‌ی طرح قبلی نشان می‌داد. خیلی زود این رویکرد سبُک‌سازی و اقتصادی موردتوجه کارفرما قرار گرفت.

در مرحله­‌ی خلق کانسپت و طراحی دیاگرام‌های فضایی فرصت بسیار کمی داشتم تا این سبُک‌سازی را به‌­صورت اجرایی اثبات کنم. برخی موارد ترسیماتی و فاز دوی پروژه به­‌صورت موازی و در حین اجرای کار پیش رفت. اینکه پروژه یک محصول لوکس معماری باشد اصلاً برایم اهمیتی نداشت. چالش‌های دیگری در ذهن من وجود داشت که به­‌دنبال یافتن و احتمالاً ابداع روش‌هایی برای پاسخ به آن‌ها بودم.

 

هومن بالازاده: مثلاً چه چالش‌هایی؟

امیرعباس ابوطالبی: درحدود 6000 ساختمان ویلایی در شهر آبسرد و روستاهای ویلایی‌نشین اطراف آن وجود دارد که تقریباً همه‌­ی آن‌ها آب مصرفی خود را ازطریق حفر چاه تأمین می‌کنند. ارتفاع این حفاری‌ها گاهی‌­اوقات به ۱۵۰ متر هم می‌رسد و این آب برای مصرف داخلی ویلاها، پر کردن استخرها و کاشت درختان میوه و گیاهان تزئینی استفاده می‌شود. این وضعیت به­‌وضوح باعث اختلال در اکوسیستم محلی این منطقه شده‌­است. من در طراحی این ویلا به‌­دنبال ابداع روشی برای مهار آب کشاورزی و جلوگیری از حفر چاه بودم. با تحلیل شرایط اقلیمی منطقه، دیاگرام طراحی به‌­شکلی توسعه یافت که بتواند مؤلفه‌های طراحی اکو از جمله تهویه و نورگیری طبیعی، سایه‌اندازی، حذف سیستم سرمایش در تابستان و صرفه‌جویی در مصرف انرژی در زمستان را کنترل و ارزیابی نماید.

 

هومن بالازاده: راه حل پیشنهادی شما پیرامون سیستم تأمین آب پروژه چه بود؟

امیرعباس ابوطالبی: ما یک راه حل آزمایشی ارائه دادیم که در آن منطقه اصلاً مرسوم نبود. راه حل ما به‌­صورت اجرای یک سیستم غیرفعال جمع‌آوری آب و سازگار با محیط زیست پیشنهاد گردید. این ویلا دارای دو آب‌انبار (مخزن آب زیرزمینی سنتی) برای ذخیره­‌ی 20000 لیترآب است که فقط با 20 دقیقه سهمیه‌­ی آبیاری محلی زمین­‌های کشاورزی در چند هفته تغذیه می‌شود. این سهمیه از یک سیستم اشتراکی محلی تأمین می‌شود که آبیاری زمین‌ها را به­‌صورت یکپارچه و منظم انجام می‌دهد.

 

هومن بالازاده: پروژه‌­ی بعدی شما در استودیوی طراحی AA Design «ساختمان اداری گروه صنعتی شیشه‌ی کاوه» است. درخصوص کارفرما و همچنین ایده­‌ی طراحی پروژه برایمان بگویید.

امیرعباس ابوطالبی: گروه صنعتی شیشه­‌ی کاوه یکی از بزرگترین و پیشروترین صنایع تولید و فرآوری شیشه در خاورمیانه است. مجتمع پتروشیمی کاوه از گروه صنعتی کاوه نیز در آستانه­‌ی تبدیل شدن به بزرگترین تولیدکننده­‌ی متانول در جهان قرار دارد. در ابتدای کار، نه من و نه مالک زمین به‌­دنبال توافق برای طراحی این ساختمان نبودیم؛ چراکه این ساختمان قبلاً توسط یک شرکت مشاور طراحی شده بود و فقط از من خواسته شد تا نگاهی به نقشه‌های طراح قبلی بیندازم. من ایده‌هایی را برای برآورده کردن خواسته­‌های آن‌ها و چالش‌های پروژه به اشتراک گذاشتم که مورداستقبال قرار گرفت. یک ایده­، تغییر سیستم سازه و استفاده از دو هسته­‌ی مرکزی با ترکیب دیوار برشی و ستون‌های محیطی جهت سبُک‌سازی و ایجاد فضاهای باز گسترده در مناطق اداری بود. ایده­‌ی دوم، تعبیه‌­ی یک آتریوم مرکزی و چهار فضای حائل دهلیزمانند جهت پاسخ به جدول فیزیکی تراکم پروژه و همچنین صرفه‌جویی در مصرف انرژی بود. ایده‌های دیگری نیز مانند استفاده از شیشه‌های رنگی و کم‌مصرف وجود داشت. مدیر عامل شرکت یعنی آقای «ابراهیم عسگریان»، تحت تأثیر این ایده‌هاقرار گرفتند و از من خواستند که هم فاز مفهومی و هم فازهای بعدی پروژه را از ابتدا بازطراحی کنم. من فکر می‌کنم هر دوی ما از همان ابتدا می‌دانستیم که این ساختمان قرار است یک پروژه‌­ی آزمایشی باشد!

 

هومن بالازاده: به­‌صورت خیلی خلاصه برایمان بگویید که وجه تمایز این پروژه را در چه چیزی می­دانید؟

امیرعباس ابوطالبی: محدودیت‌های زیادی در این پروژه وجود داشت که همین محدودیت‌ها امکان خلق ایده‌هایی را برای ما فراهم کرد. وجه تمایز این پروژه سازماندهی آگاهانه‌­ی نور و فضا براساس مبانی طراحی اکو و صرفه‌جویی در مصرف انرژی بود تا پیرو آن بتوانیم به اهداف معماری و سلامت دست پیدا کنیم.

 

هومن بالازاده: چگونه در مراحل اولیه‌­ی طراحی با مباحث طراحی اکو درگیر شدید؟

امیرعباس ابوطالبی: به موازات اتودهای اولیه، رفتار نور و جریان هوا را در ماکت‌های طرح کانسپت بررسی می‌کردم. این یک روش تجربی بود و امکان تحلیل علمی در محدودیت زمانی پروژه وجود نداشت، اما همزمان توانستیم مباحثی را در آزمایشگاه شیشه­‌ی کاوه درباره­‌ی امکان تهویه‌­ی طبیعی و صرفه‌جویی در مصرف انرژی مطالعه کنیم، سپس نمونه‌های مختلف شیشه در کارخانجات وابسته تولید شد؛ علاو­ه‌­براین، پرسشنامه‌هایی را درباره­‌ی اثرات نور طبیعی و رنگی بر باشندگان فضا ازطریق دانشجویان جمع‌آوری کردیم.

 

هومن بالازاده: شما درمورد مبانی طراحی اکو ایده‌های خوبی را در این پروژه مطرح کردید. چه تحقیقات علمی جهت اثبات این ادعاها در ساختمان شیشه‌­ی کاوه وجود دارد؟

امیرعباس ابوطالبی: در زمان طراحی، فرصتی برای سنجش دقیق و ارزیابی این ادعاها وجود نداشت، اما اخیراً چندین مقاله­‌ی علمی­‌پژوهشی با رویکرد کمی در مجلات معتبری همچون Building Engineering و Energy منتشر شده­ که در آن به تحلیل مدل این ساختمان توسط محققان دانشگاهی ایرانی پرداخته‌شده‌است. ازجمله‌­ی این مقالات می‌توان به مقاله‌­ی «بهینه‌سازی نور روز ازطریق جنبه‌های معماری در آتریوم یک ساختمان اداری در تهران» [1] و «تجزیه و تحلیل معیارهای نور روز براساس خودمختاری نور روز (DLA) و روشنایی لوکس در یک دفتر واقعی ساخت دهلیز در تهران»[2]  اشاره نمود.

 

هومن بالازاده: استفاده از شیشه‌های رنگی با این تراکم بالا در نما چه علتی دارد؟

امیرعباس ابوطالبی: معماری و شهرسازی چند دهه‌­ی اخیر در تهران پر است از ساختمان‌های خاکستری با مصالح خشک و بی‌روح که می‌ترسند نور را از خود عبور دهند. این تراکم و تنوع رنگ در نمای ساختمان شیشه‌­ی کاوه ممکن است یک واکنش انتقادی و ناخودآگاه به این وضعیت باشد. معماری ایرانی و بسیاری از خانه‌های ایرانی منبع خوبی برای نحوه و اندازه‌­ی استفاده از مصالح رنگی ازجمله شیشه هستند؛ علاوه‌براین، زندگی و هنر ما ایرانی‌ها از دیرباز با رنگ‌ها، نور و تزئینات رنگی پیوند خورده­‌است. من فکر می‌کنم فضاهایی که از نور طبیعی، به‌ویژه نور طبیعی این­‌چنین الوان بهره­‌مند هستند کیفیت مطلوبی از تجربه‌­ی حضور را برای باشندگانشان فراهم نموده و در سلامتی جسم و روان آنان تأثیرگذار هستند.

 

هومن بالازاده: آیا واقعیت یا منبع علمی خاصی در مورد خواص درمانی شیشه‌های رنگی وجود دارد؟

امیرعباس ابوطالبی: از نظر تاریخی، رنگ‌های خاصی با خواص درمانی مختلف در فرهنگ‌ها و تمدن­‌های باستانی مانند ایران، مصر، یونان، چین و هند وجود داشته‌است. از نظر علمی نیز در قرن چهاردهم، «جان گادزدن» در انگلستان از رنگ قرمز برای درمان آبله استفاده کرد. او بیماران را در پارچه‌­ی قرمز پیچید و از پنجره­‌ها، پرده‌های قرمز آویخت تا از ویژگی‌های شفابخش این رنگ برای درمان بیماری آبله بهره ببرد. تحقیقات دکتر «نیلز ریبرگ فینسن[3]» پتانسیل درمانی رنگ و نور را در قرن نوزدهم بیشتر نشان داد و جایزه‌­ی نوبل را برای پیشرفت‌هایش در نوردرمانی در سال 1903 دریافت کرد. اصول مطرح‌شده در کتاب «ادوین دی بابیت» باعنوان «اصول نور و رنگ» احتمالاً به چگونگی تأثیر شرایط نوری مختلف و پالت‌های رنگی بر ادراک فضایی، خلق‌­وخو و رفاه کلی افراد در فضاهای معماری می‌پردازند. «کیت بالدوین» نیز خاطرنشان می‌کند که استفاده از رنگ برای شفا ریشه‌ای باستانی دارد و فرهنگ‌های بومی خواص درمانی مرتبط با رنگ‌های مختلف گیاهان را می‌شناسند. از منظر دانشگاهی، مقالات مختلفی در مباحث معماری و سلامت در طی 20 سال گذشته منتشر شده­‌است. نور طبیعی تأثیرات مستقیم و غیرمستقیمی بر سلامت روان باشندگان فضا دارد و خواص درمانی این موضوع ازطریق آزمایشات علمی مختلف به‌­اثبات رسیده‌­است.

 

هومن بالازاده: آیا روی اندازه و طیف‌های مختلف رنگ در این ساختمان تحقیقات علمی انجام داده‌­اید؟

امیرعباس ابوطالبی: خیر، اما مایلم از دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در رشته‌های فیزیک و معماری دعوت کنم که  کار تحقیقاتی مشترکی انجام دهند و نتایج آن حتماً این قابلیت را دارد که در ژورنال‌­های معتبر علمی منتشر شود.

 

هومن بالازاده: در مورد فرم این ساختمان بگویید.

امیرعباس ابوطالبی: فرم این ساختمان از خارج به‌­صورت یک مکعب مستطیل بسیار ساده است، اما از داخل، توده‌هایی از فضاهای خالی با ابعاد مختلف از آن بیرون کشیده شده‌است؛ بدین­ترتیب، سازمان­دهی فضایی فرم‌های داخلی شکل گرفته‌است که به­‌نوعی مفهوم «فضاهای بینابینی» را القا می‌کند. گفتنی است که هندسه­‌ی داخلی و فرم حفره‌ها، دهلیزها، نورگیرها و مناطق حائل از بازار سنتی تبریز الهام گرفته شده­‌است.

 

هومن بالازاده: منظور شما از "فضاهای بینابینی" چیست؟

امیرعباس ابوطالبی: آشنایی من با این مفهوم در زمان طراحی این پروژه بسیار اندک بود و شاید فضاهای بینابینی در اینجا خیلی تصادفی به­‌وجود آمده باشد. اخیراً براساس مصاحبه‌ای که با پروفسور «ریچی میاکه[4]»، دانشیار دانشگاه علوم توکیو داشتم، دریافتم که ایده‌ی فضاهای بینابینی را می‌توان به‌عنوان یک روح ایدئولوژیک در معماری درک کرد؛ روحی که قادر است حس ساختارشناسانه و گونه‌شناختی را منتقل نماید، اگر بخواهم به تکمیل این توصیف بپردازم باید بگویم که اشاره به واژه­‌ی «هیچ» و مفهوم آن بی‌راه نیست!

 

هومن بالازاده: این فضاهای خالی درون حجم مکعبی­‌شکل چه خاصیتی دارند؟

امیرعباس ابوطالبی: چهار منطقه­‌ی حائل با ارتفاع ۱۲ متری، تعاملات بصری را در اطراف آتریوم مرکزی ساختمان تسهیل کرده‌­اند و همچنین برای جمع‌آوری هوای مصرف‌شده از بال‌های هر طبقه عملکرد دارند؛ این مناطق حائل، به دهلیز مرکزی با ارتفاع ۳۶ متر متصل می‌شوند. سازماندهی فضاهای اداری با ارتفاع ۴ متر و ارتباط باز و نیمه‌باز آن‌ها با فضاهای حائل و آتریوم مرکزی امکان تهویه‌­ی طبیعی و تخلیه‌­ی هوای مصرف‌شده­‌ی فضاهای اداری به خارج از ساختمان را فراهم می‌آورد. درضمن این فضاهای داخلی، درون حجم ساده­‌ی مکعبی­‌شکل کیفیت‌های بصری متنوعی ایجاد می‌کنند که بر ساکنان فضا تأثیرگذار است. امکان بررسی تأثیرات مثبت و منفی آن‌ها ازطریق انجام روش‌های تحقیق اتنوگرافیک و متدهای سایبرنتیک قابل قبول است.

 

هومن بالازاده: از زمان تکمیل ساختمان اداری گروه صنعتی شیشه‌­ی‌کاوه در سا ل 2012 تقریباً دوازده سال است که به‌­ندرت سفارش‌کار طراحی را ازسوی مشتریان خود پذیرفته­‌اید.

امیرعباس ابوطالبی: در طول دوازده سال گذشته متوجه شدم که احساس خوبی نسبت به پروژه‌های متداول داخل ایران ندارم. من برای یافتن مشتریانی که دیدگاه من را به اشتراک بگذارند و بتوانند شیوه‌های طراحی اکو را به سطح بالاتری ارتقا دهند تلاش کرده‌­ام، اما موفق نشدم؛ بنابراین، تمرکز دفترمان را بر روی انجام مسابقات بین‌المللی، فعالیت‌های پژوهشی و ژورنالیسم معماری معطوف کردم.

 

هومن بالازاده: آخرین پروژه­‌ی شما یک نمونه‌­ی اولیه‌­ی ساخته­‌شده در دماوند است. آیا این هم یک پروژه‌­ی آزمایشی است؟ این بنا چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

امیرعباس ابوطالبی: بله. این بنا یک پروژه­‌ی کاملاً آزمایشی است که حاصل یک برنامه‌­ی‌ تحقیقاتی نظری است که توسط آتلیه‌­ی طراحی AA Design در پژوهشکده‌­ی معماری شیخ بهایی و باحمایت دانشگاه مازندران و کمیسیون ملی یونسکو در ایران انجام شد. هدف از این برنامه­‌ی پژوهشی پرداختن به تضاد بین مخاطرات زیست‌محیطی ناشی از ساخت ویلاها در ایران و نیاز انسان به عقب‌نشینی و فرار از زندگی شهری بود.

 

هومن بالازاده: مشتری این نمونه­‌ی آزمایشی کیست و چه انتظاراتی دارد؟

­امیرعباس ابوطالبی: طی سال‌های اخیر دچار عارضه‌های شدیدی از نظر سلامت جسمانی شده‌ام؛ این پروژه را برای فرار از استرس‌ها و هیاهوی بیهوده‌­ی زندگی شهری و نزدیک شدن به طبیعت برای خودم تعریف کردم.

 

هومن بالازاده: جالب است، درمورد این پروژه بیشتر توضیح دهید.

امیرعباس ابوطالبی: نمونه‌­ی اولیه­‌ی این ویلا­مزرعه یا «کابین‌های آزمایشی قاب A» در روستای تمیسیانِ شهرستان دماوند ساخته شده‌­است. این پروژه در ارتفاع 1580 متری از سطح دریا و بر روی ساختگاهی به مساحت 350 مترمربع و مشرف به یک دره‌ و رودخانه­ قرار دارد که 90 متر بالاتر از رودخانه‌­ی اصلی منشعب می‌شود. این ویلامزرعه به­‌طور یکپارچه با محیط طبیعی خود ادغام می‌شود و با استفاده از سیستم‌های غیرفعال انرژی و استفاده از انباشت آب باران ردپای اکولوژیکی خود را به‌­حداقل می‌رساند. یکی از اهداف کلیدی این پروژه بهبود سلامت روانی ساکنانش است. حضور در چنین ویلایی که دور از بافت شهری قرار دارد، پناهگاه آرامی را می­سازد که در آن می‌توانم دوباره با طبیعت ناب ارتباط برقرار کنم و به دور از شلوغی زندگی شهری به آرامش برسم.

 

هومن بالازاده: اصول کلیدی طراحی این نمونه­ی اولیه­ و آزمایشی از ویلامزرعه چیست؟

امیرعباس ابوطالبی: اصول کلیدی طراحی شامل موارد زیر است:

_ حداقل مداخله­ در محل ساخت؛

_ خنک‌کننده‌­ی طبیعی در روزهای گرم؛

_ گرمایش طبیعی و صرفه‌جویی در مصرف انرژی در روزهای سرد؛

_ نور طبیعی؛

_ تهویه­‌ی طبیعی؛

_ استفاده از فنون ساخت‌­وساز بومی؛

­_ تأمین آب ازطریق سهمیه‌­ی‌آبیاری محلی؛

_ باغبانی یا کشاورزی؛

_ تجربیات بصری در گفت­‌وگوی قوی با طبیعت.

 

هومن بالازاده: به چه پروژه‌هایی در آینده علاقه­‌مند هستید و چگونه روند معماری‌­های درحال تحول، به­‌ویژه درمورد طراحی سازگار با محیط زیست و معماری الهام­‌گرفته از معماری بومی را پیش‌بینی می‌کنید؟

امیرعباس ابوطالبی: در درجه‌­ی اول بر روی پروژه‌هایی متمرکز خواهم شد که با اصول طراحی محیطی همسو باشند، زیرا معتقدم رعایت مؤلفه‌­های ارزیابی معماری اکو برای آینده‌­ی معماری ایران و جهان بسیار مهم خواهد بود؛ علاوه‌­براین، من چندین استارتاپ[5] را راهنمایی می‌کنم که به­‌طور رسمی درکشور نروژ تأسیس شده‌­است؛ انجمن فرهنگی چهارباغ را نیز در کشور سوئیس تأسیس کردیم؛ یک شبکه‌­ی پرجنب‌وجوش اختصاص‌­یافته به تقویت جامعه‌­ی ویلا را در دست داریم؛ Villa Property را با هدف ایجاد پیشرفت‌های قابل­‌توجه در شیوه‌های معماری در صنعت ویلاسازی ایجاد کردیم و نیز ویلاآکادمی را بنیاد نهادیم که یک آموزشگاه طراحی ویلا در تهران است که استعدادهای جدید را پرورش می‌دهد؛ علاوه­‌براین، من مشتاق توسعه­‌ی این دو فعالیت اصلی­مان در مقوله‌­ی ویلا هستم؛ مجله‌­ی بین‌المللی ویلا، نشریه‌ای که بینش‌ها و رویکردها را در حوزه‌ی طراحی و ساخت ویلا به­‌عنوان یک پدیده­‌ی مفهومی و نه صرفاً معماری به‌­اشتراک می‌گذارد و جایزه­‌ی بین‌المللی ویلا که برنامه‌ای برای شناسایی برترین ذهن­‌ها در هنر طراحی و ارائه‌­ی ایده‌های آزمایشگر و آینده­‌نگر در معماری اکو است.

 

هومن بالازاده: از حضور شما در این گفت­‌وگو سپاسگزارم.

 

1. Rastegari, Mahsa & Pournaseri, Shahnaz & Sanaieian, Haniyeh, (2021), “Daylight optimization through architectural aspects in an office building atrium in Tehran”, Journal of Building Engineering, Volume 33.

 

2. Rastegari, Mahsa & Pournaseri, Shahnaz & Sanaieian, Haniyeh, (2023), “Analysis of daylight metrics based on the daylight autonomy (DLA) and lux illuminance in a real office building atrium in Tehran, Journal of Energy, Volume 263.

[1] Ken Yeang
[2] Kenzo Tange
[3] Niels Ryberg Finsen
[4] Riichi Miyake
[5] Villook