ویلا مقاله - مجله ویلا - شماره پانزدهم - امیرعباس ابوطالبی
مروری بر
تکامل ویلاها در ایتالیا
"کشف ریشهها"
نویسنده: امیرعباس ابوطالبی
سخن خود را در این شماره با یاد منتقد و متفکر برجسته‌ی کشور ایتالیا «آندره‌آ برانزی» آغاز می‌کنم که تنها چند روز پیش از چاپ این شماره ما را ترک کردند و به ابدیت پیوستند. به گفتمان ناتمامی که با او داشتیم می‌اندیشم که چگونه توانست دریچه‌ای را به‌سوی مفاهیم تازه‌ی معماری برای ما بگشاید.
قدردان تلاش‌های بی‌وقفه‌ی اعضای هیئت‌تحریریه‌ی مجله‌ی ویلا هستم و از تلاش های بخش فرهنگی سفارت ایتالیا در ایران، بویژه خانم «یاروسلاوا رومانووا» و حمایت بی‌دریغ سفیر محترم کشور ایتالیا در ایران، جناب آقای «جوزپه پرونه» سپاسگزارم. باور دارم که این شماره از مجله‌ی ویلا که یک تک‌نگاری از ویلاها در کشور ایتالیا است، به‌عنوان یک منبع قابل اعتماد برای جامعه‌ی جهانی معماری چه در حوزه‌ی «حرفه» و چه در حوزه‌ی «علم» عمل خواهد کرد.
مقدمه
میراث معماری ایتالیا گونه‌های مختلفی از معماری را دربر می‌گیرد، اما درنهایت این جذابیت بی‌انتهای ویلاهاست که نگاه مخاطب را می‌رباید؛ این بناها ردی پاک‌نشدنی بر بافت فرهنگی، ادبی و هنری این کشور برجای نهاده‌اند. این سازه‌های باشکوه در پیوند و آمیختگی با باغ‌های طبیعی، نه‌تنها برای نشان دادن موقعیت اجتماعی صاحبانشان به‌دقت ساخته شده‌اند، بلکه فرصتی را برای خیال‌انگیزی و ترمیم سلامتی فراهم می‌آورند. تأثیر ویلاهای ایتالیایی بسیار فراتر از حضور کالبدی آن‌ها است و در جنبه‌های مختلف زندگی مردمان این سرزمین ازجمله هنر، ادبیات، فوتبال، آشپزی و حتی سیاست نیز نفوذ پیدا کرده‌است. این املاک بزرگ برای قرنها تخیل نویسندگان را مجذوب خود کرده و به نمادی از تجمل، تفریح، تفرج و تجسم عاشقانه‌ها تبدیل شده‌اند. ویلاهای ایتالیایی افزون‌بر مکان، از زمان خویش نیز فراتر رفته‌اند و به‌طور یکپارچه خود را در روایت آثار باستانی و معاصر درهم تنیده‌اند.
ویلا و خانه از نگاه معماران برجسته‌ی ایتالیایی
معماران پیشگام ایتالیایی، گونه‌ی ویلا را به‌عنوان آزمایشگاهی برای ایده‌های نوآورانه‌ی خود تشخیص دادند و از پیشینه‌ی تاریخی آن به‌عنوان یک نمونه‌ی اولیه برای مفاهیم معماری آینده استفاده کردند. «آندرِا پالادیو»1 ویلا را بستری برای تبدیل مفاهیم نظری به تمارین عملی معماری خویش قرار داد؛ ویلا روتوندا2، ویلا باربارو3 و ویلا گودی4 شواهد خوبی برای این ادعا هستند. «جیو پونتی»5 در سال 1963، درست در اوج جریان‌سازی و موج ساخت‌وسازهای «ویکو ماجیسترتی»6، عملکرد ایشان در این حوزه را در قالب یک مقاله در مجله‌ی دوموس به نقد نشست. او در این نوشتار نقادانه فاصله‌ی خانه‌های ساخته‌شده توسط ماجیسترتی با مفهوم ویلا و انتظاراتی که می‌بایست از ویلا داشته باشیم را بیان نمود و اذعان داشت که:
«اصول طراحی یک خانه همیشه ثابت است؛ آن یک اقامتگاه است و نه یک ویلا. ویلا کلمه‌ای است که از رتبه‌ی باشکوهی در معماری می‌آید. ماجیسترتی همیشه برای شما یک خانه خواهد ساخت؛ یک خانه‌ی زیبا، اما نه یک ویلا!»
جیو پونتی توانست با طراحی و اجرای ویلاهای برجسته‌ای همچون ویلا پلانچارت7 و ویلا آرئازا8 در کاراکاس و شاهکار ویلا نمازی در تهران، تئوری‌ها و بیانیه‌های خود در زمینه‌های «فرم محدود»، «دیوارهای سازمان‌یافته» و «اثاثیه‌های ترکیبی» را آشکار کند. او می‌دانست که این مأموریت، یعنی صدور بیانیه‌های تازه‌ی معماری با گونه‌ی بناهای ویلایی انجام خواهد گرفت. نگاه جیو پونتی به ویلا، باور او به تفاوت شگرف مفهوم خانه و ویلا، و جدا کردن مقوله‌ی و‌یلاسازی از ویلا رویکرد قابل توجهی است.
امروزه نفوذ ویلاهای معماران ایتالیایی در شکل‌دهی چشم‌اندازهای جدید در معماری ایتالیا و حتی در جهان همچنان ادامه دارد. ویلاهای معاصر ایتالیایی با طرح‌های نمادین خود که ریشه در اصالت آن‌ها دارد، به‌عنوان آثاری تجربی عمل می‌کنند که معماران را قادر می‌سازد تا جنبه‌های فنی و عملکردی را به‌صورت عینی مطالعه کنند و همچنین ایده‌های فضایی جدیدی را توسعه دهند.
ویژه‌نامه‌ی ویلا در ایتالیا
ویلاهای معاصر ایتالیایی به‌عنوان آثاری آزمایشی به معماران اجازه می‌دهند تا جنبه‌های فنی و عملکردی را به شیوه‌ای ملموس کشف کنند و درعین‌حال ایده‌های فضایی جدید را توسعه دهند. در این شماره به نقش ماندگار ویلاها به‌عنوان بستری برای نوآوری‌های معمارانه می‌پردازیم و سه گفت‌وگوی خواندنی با سه منتقد برجسته‌ی ایتالیایی را می‌خوانیم، همچنین در دو جدول زمان‌بندی مختلف، ویلاهای ایتالیایی برگزیده را در دو دوره‌ی زمانی به‌نمایش می‌گذاریم که به‌عنوان سیر تحول ویلا در گذر زمان و گواهی بر کیفیت‌های خلاقانه‌ی آن است. این ویلاها امروز به سکوهایی برای گفتمان معماری تبدیل شده‌اند و یک رابطه‌ی دوطرفه بین محیط ساخته‌شده و تخیل معماران را پرورش می‌دهند. در ادامه 27 اثر برجسته از 14 دفتر معماری معاصر ایتالیا را در دو نسخه‌ی فیزیکی و دیجیتالی مجله‌ی ویلا می‌خوانید.
امیرعباس ابوطالبی
سردبیر و مدیرمسئول
[1] Andrea Palladio
[2] Villa Rotonda
[3] Villa Barbaro
[4] Villa Godi
[5] Gio Ponti
[6] Vico Magistretti
[7] Villa Planchart
[8] Villa Arreaza
ویلا در ایتالیا از 2500 قبل از میلاد تا 1900 بعد از میلاد مسیح
ویلا در ایتالیا از 1900 تا 2000 بعد از میلاد مسیح
اخبار مرتبط:
+ رونمایی از مجله ویلا شماره ۱۵ - ویژه‌نامه کشور ایتالیا - باغ سفارت ایتالیا
+ رونمایی از مجله ویلا شماره ۱۵ - ویژه‌نامه کشور ایتالیا - کتابسرای راوی
مقالات مرتبط:
+ فهرست مطالب شماره‌ی پانزدهم مجله‌ی ویلا
+ معماران ایتالیایی حاضر در شماره پانزدهم مجله ویلا
+ پیشگفتار مجله ویلا - شماره پانزدهم
+ سخن سردبیر مجله ویلا - شماره پانزدهم
+ ویلا مقاله - مجله ویلا - شماره پانزدهم
+ میشل دی لوچی در ویلا دیالوگ
+ والریو پائولو موسکو در ویلا دیالوگ
+ لوئیجی پرستیننزا پوگلیسی در ویلا دیالوگ